RASE KONJA

• 

Detalji

Objavljeno ponedeljak, 25 novembar 2013 19:11

Pogodaka: 16705

BOSANSKI BRDSKI KONJ

Bosanski brdski konj je jedina bosanskohercegovačka autohtona pasmina konja. Ova pasmina se može naći u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, djelovima Srbije, Makedoniji, te u djelovima Hrvatske (Dalmacija, Kordun, Lika). Po međunarodnoj klasifikaciji bosanski brdski konj spada u kategoriju ponija, pa se shodno tome koristi i njegov naziv "bosanski poni" (engl. Bosnian Pony). Takođe, u literaturi koriste se i nazivi "bosansko-hercegovački brdski konj" i "balkanski konj".

 

 

Osobine pasmine

U nauci je prihvaćeno stanovište da su konji ove pasmine daleki potomci divljih konja tarpana i przewalskog koji su ukrštanjem sa arapskim konjima oformili pasminu današnjeg Bosanskog brdskog konja. To je konj čelične telesne građe, nesrazmerne snage, otporan na bolesti, snažne konstitucije i velike izdržljivosti, vrlo dobro prilagođen klimatskim prilikama područja na kojem živi, a zadovoljava se skromnom ishranom i smještajem. On se vrlo vešto i okretno kreće i po najnepristupačnijim planinskim predjelima noseći razne vrste tereta ili razne vrste jahača, uvijek oprezan i siguran. Vrlo je poslušan, a istovremeno dovoljno temperamentan. Prosečna visina grebena ovog konja, merena štapom, je 130-140 cm, obim prsa je 135-162 cm i obim cjevanice 16-18 cm. Telesna težina se kreće oko 300-400 kg. Konj je pretežno kvadratnog formata, slabijih dubinskih i širinskih mjera, te osrednje koščatosti. Brdski konj se ubraja u tovarne životinje i na samaru može nositi 100-120 kg. Pored toga koristi se kao konj za vuču i jahanje.

Boja dlake

Što se tiče boje dlake, najzastupljenija je dorata (oko 42%), siva, odnosno, biela boja (oko 20%), vrana (16%), alata (oko 15%), kulasasta (oko 6%), izabela (0,5%) i šaraca ima oko 0,5%.

Radna sposobnost Radna sposobnost bosanskih brdskih konja ispitivana je do sada na različite načine, ali nije izgrađen čvrsti sistem takvih ispitivanja koji bi mogao poslužiti pri uzgojno-selekcijskom radu. Testiranja su vršena na tri načina: na ravnoj stazi galopom, održavanjem daljinskih jahačkih utakmica i održavanjem brdskih daljinskih utakmica. Prilikom ovih testiranja postignuti su sledeći rezultati: 2400 m za 13,1 m/s; 12 km sa usponom - 20 km/h; 45 km sa usponom - 18km/h; 288 km (Bihać - Sarajevo)- 30h, 26 min (9,5 km/h).

Uzgoj na ergeli Borike U početku rada ergele krenulo se sa nekoliko linija da bi se s vremenom, zbog dominacije u nasljeđivanju osobina, zadržale dvije uzgojne linije: "Miško" i "Barut". Svi muški potomci nose ime po liniji oca, dobijaju svoje mjesto u matičnim knjigama: datum rođenja, ime i matični broj oca i majke, te broj žiga, ili, jednostavnije, svakom grlu može da se prati poreklo najmanje četiri generacije unazad, a za većinu grla čak i do deset generacija. Svo žensko potomstvo dobija ime po rodu (poreklu majke) i matični broj i žig, koji ih prate kroz celi život

Ostali podaci

U Bosni i Hercegovini organizovani uzgoj Bosanskog brdskog konja odvija se jedino na ergeli Borike koja je udaljena 14 kilometara od Rogaticena putu prema Višegradu preko Sjemeća.

U Sloveniji se također nalazi dobro organizovana ergela Bosanskog brdskog konja čiji je vlasnik Anton Dolinšek, a locirana je u mjestu Zagorje ob Savi. Većina konja ove ergele vode porijeklo sa Borika, a ergela je ustrojena pod stručnim nadzorom Refika Telalbašića.

U Hrvatskoj je takođe osnovana ergela Bosanskog brdskog konja "Gorski Kotar" čiji su osnivači Damir Voloder, Anton Dolinšek, Goran Voloder i Iko Voloder. Ergela se nalazi nedaleko od Fužina. Ergela trenutno broji 28 konja, a u njoj su zastupljene obe linije pastuva i većina rodova kobila sa ergele "Borike". Damir Voloder u Vrbovskom već ima ergele Boričkog arapskog konja i konja Akhal-Teke pasmine.

U Nemačkoj postoji nekoliko udruženja uzgajivača Bosanskog brdskog konja, ali je veliko pitanje o kakvim se konjima radi, s obzirom na činjenicu da su pojedini uzgajivači nabavljali konje na pijacama širom Bosne i Hercegovine i to bez ičije stručne pomoći.

 

ARAPSKI KONJ

 

Arapski konj je rasa konja koja je nastala na Arapskom poluostrvu. Sa karakterističnim oblikom glave i visoko nasadjenim repom ovo je jedna od najlakše prepoznatljivih rasa konja u svetu. Arheološki dokazi konja nalik na savremene arapske koji datiraju od pre 4500 godina pokazuju da je ovo jedna od najstarijih rasa konja. Tokom godina arapska rasa konja se raširila po celom svetu. Tome su najviše doprineli ratovi i trgovina kao i ukrštanje sa drugim pasminama radi poboljšavanja odredjenih osobina medju kojima se ističu snažne kosti, brzina, prefinjenost, izdržljivost... Danas se u skoro svakoj rasi modernog jahaćeg konja može naći ovaj arapski predak.

 

 

 

Arapski konj je što se tiče upotrebe veoma svestran. Dominiraju u disciplini daljinjskog jahanja, a danas se takmiče i u mnogim drugim oblastima konjičkih aktivnosti. Spadaju medju deset najpopularnijih rasa konja na svetu, a pored Bliskog istoka sreću se u SAD, Kanadi, Velikoj Britaniji, Australiji, Evropi, Južnoj Americi (naročito Brazil)

Glava arapskog konja je otmena, oblika klina i širokog čela. Oči velike, izražajne sa dugim trepavicama. Mnogi konji ove rase imaju blagu čeonu izbočinu, koja daje dodatne kapacitete sinusa što je olakšavlo disanje u pustinjskoj klimi. Nuška je mala sa tankim usnama. Nozdrve su tanke, trouglastog oblika, obojene jarko crveno sa velikim kapacitetom širenja. Razmak izmedju očiju i nozdrva je mali. Uši su izrazito uspravne, medjusobno udaljene, male i zašiljene kod mužjaka, a nešto duže kod ženki. Vrat je srednje dužine i srednje visoko nasađen. Sapi su ravne, često horizontalne sa visoko nasadjenim repom. Prema standardu rase konjičke federacije Sjedinjenih Američkih Država arapski konji su visine 145 do 155 cm sa povremenim varijacijama ispod ili iznad ovih vrednosti. To znači da su svi arapski konji, bez obzira na veličinu, klasifikovani kao "konji" iako je 147 cm tradicionalna granična visina izmedju konja i ponija. Ovi konji dostižu telesnu masu od 400-450 kg.

Uobičajen je mit da araski konji nisu jaki iz razloga što su mali i prefinjeni. Medjutim, oni imaju veću gustinu kostiju od drugih rasa, kratke metakarpalne i metatarzalne kosti, čvrste noge i kratka, široka ledja, što im daje snagu koja se može porediti sa mnogim višim rasama. Dakle, čak i manji arapski konj može da nosi teškog jahača.

Vekovima, arapski konj je živeo u pustinjama u tesnoj vezi sa ljudima. Za sklonište i zaštitu od kradje, cenjene ratne kobile su ponekad čuvane u šatoru svog vlasnika, u blizini dece i svakodnevnog života. Samo konjima sa prirodno dobrom naravi je bilo dozvoljeno da se razmnožavaju što je rezultiralo da danas imaju dobar temperament.

 

LIPICANER

 

Lipicaneri (nem. Lipizzaner, slv. Lipicanci) su svetski poznata rasa slovenačkih konja, koji su odgojeni u kraju Lipica, Slovenija. Rasa je nastala 1580. godine u istom gradu u tadašnjoj Habzburškoj monarhiji

Oko lipicanera se vodi rasprava sa Austrijom o njihovoj pripadnosti.

Obeležja pasmine

Oblik tela lipicanca je oblika položenog četvorougla, a glava mu je izrazito suva s konveksnom pročeonom linijom i lepo savijenim i visoko nasađenim vratom. Leđa su mu duga, vrlo široka i jaka s kratkim, širokim spojem. Sapi su mišićave, okrugle i duge s visoko nasađenim repom. Ima prilično širok i dubok grudni koš i zaobljena rebra. Visokom hodu pogoduje duga lopatica i kratka podlaktica (odlika španskog konja). Noge su mu koščate i jake, a zglobovi vrlo razvijeni i široki sa čvstim tetivama i kopitima. Snažna i gusta struktura odlikuje kako grivu, tako i rep. Lipicaneri se ždrebe sa sivom bojom dlake koja u dobi od 8 do 10 godina postane potpuno bela. Nadaren je za španski korak (Španska kraljevska škola jahanja u Beču).

 

Istorija pasmine

Temelj toj pasmini dali su slovenski kraški, španjolski i napolitanski, a kasnije i arapski konji. Zna se da su na području Lipice već u rimsko doba uzgajali snažne, brze i izdržljive konje.

Utemeljenje ergele u Lipici

Ergelu je utemeljio austrijski nadvojvoda Karlo koji je tada bio regent za Štajersku, Korušku, Kranjsku, Istru i Trst. Lipicu je s pripadajućim posedima kupio od nadbiskupa Trsta. U ergeli je hteo uzgojiti dovoljno elegantnih, vučnih i jahačih konja za konjušnice u Gracu, gdje mu je bila rezidencija

Tu su izgradili konjušnicu i uredili travnjake i pašnjake. U tu su svrhu dovozili zemlju iz brojnih kraških dolina, što je znatno promenilo i izgled toga kraja, koji je ubrzo i pošumljen. Radovi su dovršeni u pet godina, pa je već 1580. upravnik ergele Franc Jurko poručio nadvojvodi da je zagarantovan dalji i nesmetan razvoj ergele.

Prvi španski konji nabavljeni su već 1580., a potom su u godinama 1581., 1582. i 1584. kupljeni i konji iz Italije, koji su bili vrlo slični španskim. Španske su konje kupovali i kasnije. Osobito je značajna kupnja ždrepca Cordova 1701. Kupovani su i njemački konji (najpoznatiji je ždrebac Lipp) te danski konji, najviše iz kraljevske ergele Frederiksborg.

Tek su nakon toga osnovane vlastite krvne linije koje su se održale i do danas: Pluto, Neapolitano, Conversano, Maestoso, Favory. U Lipicu je dopremljeno i više arapskih konja, a vlastitu je krvnu liniju oblikovao 1816. kupljeni izvorni arapski konj Siglavy.

Širenje u druge zemlje

Lipica je u svojoj istoriji izdržala nekoliko teških udaraca. Najpre su konji 1796. preseljeni u Mađarsku, a vraćeni su 1798. Potom su 1805. preseljeni u Đakovo i potom u Karad, da bi bili vraćeni 1807. Treći put preseljeni su 1809. u Mađarasku, u blizinu ergele Mesöhegyes, gdje su ostali punih šest godina.

Najteži udarac ergela je doživjela za Drugog svjetskog rata. Po kapitulaciji Italije, zauzeli su je Nemci i već u oktobru1943. preselili svih 179 konja u Hostoun u Češkoj. Tamo su bili i konji iz austrijske ergele Piber, iz bivše jugoslovenske kraljevske ergele Demir Kapija, iz bivše jugoslovenske arapske ergele Dušanovo kod Skoplja i iz Poljske ergele Janow.

Krajem rata svi su ti konji došli pod američko zapovedništvo. Amerikanci su deo konja i čitav arhiv predali Italiji, mnogo je konja otišlo u Piber. Lipica koja je pripala Jugoslaviji tek je 1947. dobila svega 11 konja. Ipak, kroz trideset godina uspeli su ondje obnoviti čitavu ergelu i ponovno doći do toga da poseduju predstavnike svih krvnih linija konja.

Današnje stanje u Lipici

Danas je u Lipici zastupljeno šest izvornih krvnih linija lipicanaca, koje su ondje bile i oblikovane. Začetnici su tih današnjih linija:

Pluto - izvorni danski pastuh, sivac, oždrebljen 1765. u ergeli Frederiksborg.

Neapolitano - izvorni napolitanski pastuv, riđan, oždrebljen 1790.

Conversano - izvorni napolitanski pastuv, vranac, oždrebljen 1767.

Maestoso - sivac, oždrebljen 1773. u ergeli Kladruby.

Favory - plavkasti riđan, oždrebljen 1779. u ergeli Kladruby.

Siglavy - sivac, izvorni arapski konj oždrebljen 1810.

Uz tih šest klasičnih linija lipicancanera, oblikovanih u Lipici, postoje još dve: hrvatska linija Tulipan i mađarska linija Incitato. Ove dve linije nisu zastupljene u Lipici.

Jednaku važnost kao što je oblikovanje linija pastuva pridaje se i oblikovanju rodova kobila. Sveukupno je oblikovano 18 rodova kobila, od čega ih je u Lipici zastupljeno 15.

Odgajivački standardi

Po odgajivačkim standardima Međunarodnog udruženja odgajivača Lipicanera (Lipizzan International Federation), Brisel, Belgija - lipicanski konji mogu biti registrovani u "Studbook"-u ako vode direktno poreklo od osam danas priznatih linija pastuva: Conversano, Favory, Incitato, Maestoso, Neapolitano, Pluto, Siglavy i Tulipan, zatim lipicanski konji koji vode poreklo od priplodnih pastuva koji su korišćeni u priplodu u ergeli [Lipica] u periodu od 1580. do 1915. godine, kao i lipicanski konji koji vode poreklo od familija kobila (mare families, tj. od rodova ženskih plotkinja koje su odgojene u tradicionalnom lipicanerskom odgoju) i koji se mogu i danas lako prepoznati i eksterno su u tipu rase Lipicaner.

Povremeno konji arapskog, andaluzijskog, luzitanijskog i kladrubijskog porekla mogu dobiti pedigre Lipicanera pod uslovom da su nastali ukrštanjem sa tradicionalno priznatim pastuvima ("Pastuvi začetnici rase").

Lipicaneri u popularnoj kulturi

Lipicanceri se često pojavljuju u raznim filmovima. Svojih „5 minuta slave“ su dobili u holivudskom filmu Crvena plima (engl. Crimson tide), gde se na zaprepašćenje poznavatelja, Denzel Vošingtoni Džin Hekman takođe svađaju oko njihovog porekla, samo da li su u pitanju bile Španija i Portugal, a ne Slovenija i Austrija.

U novim predlozima za slovenačku zastavu je i predlog sa trobojnicom i lipicanerom.

Lipicaneri su razlog nastanka stereotipa o „Bečkim konjušarima“

Zanimiljivosti

Lipicaner je jedan od motiva na slovenskim kovanicama eura.

Lipicanerovo ždrebe rađa se sasvim crno, a zatim beli, no ima mogućnosti da i ostane crno.

U slučaju da ždrebe i ostane crno ako mu je neko od predaka bio beo, opet su mogućnosti da njegovo ždebe bude belo.